Over intimiteit en erotiek heb ik hier, hier en hier al eerder geschreven op dit blog. Over “mannelijke” seksualiteitsbeleving ging het hier eerder al. Hoog tijd dus om het over “vrouwelijke” lust, erotiek en seksualiteitsbeleving te hebben.
Als je nu meteen zou willen opwerpen: maar er is toch helemaal geen verschil tussen “vrouwelijke” en “mannelijke” seksualiteit, dan geef ik je volledig gelijk. We gaan hier niet hokjesdenken, niet veralgemenen. Er zijn uiteraard, zoals ik eerder al schreef, vrouwen met een eerder “mannelijke” seksualiteitsbeleving, en vice versa. Ik heb het niet over individuen.
Zoals professor Paul Moyaert mij geleerd heeft, is voor elke mens, mannen én vrouwen, seksuele lust een zaak van kijken of van bekeken worden, en/of van nemen of genomen worden. Waar we seksueel het meest opgewonden van worden, is erg individueel en uniek, maar het ligt bijna altijd in deze assen, uitvergroot in het exhibitionisme/voyeurisme (kijken) en het masochisme/sadisme (nemen).
Ook, zo schrijft Ariane Bazan, genieten bij het vrijen zowel de man als de vrouw van het lichaam van de vrouw. Het is de vrouw die zich in zekere zin laat verleiden tot het spelen van dit spel, tot het zich laten nemen, maar die hierbij geen slachtoffer is, want ze geniet ook. (Of, in het geval van een homoseksuele ontmoeting, van het lichaam van degene die zich laat nemen). Ze (of hij) is als dit tijdelijke lustobject beschermd door het pact dat beiden sloten, door de band tussen beiden, vaak is dat liefde. Het respect voor elkaar binnen de erotische ontmoeting ligt er juist in de ander te laten wegzinken in het genieten, zonder angst voor gezichtsverlies.
Toch zijn er biologische oorzaken, eigen aan een vrouwenlijf, die seks sowieso anders maken voor vrouwen dan voor mannen. Ik schreef hier al dat vrouwen voor genot op zoek moeten naar hun clitoris, terwijl het voor mannen allemaal (letterlijk) meer voor de hand ligt. Dit zorgt voor verschil.
Er zijn anderzijds ook eerder socio-cultureel bepaalde redenen, waardoor seks vaak anders is voor vrouwen. Ik schreef er eerder hier al over, dat vrouwen aangeleerd wordt om de poortwachter te zijn, dus in de eerste plaats om erover te waken niet zwanger te worden, maar toch ook om zich niet overdreven gewillig te tonen. Vrouwen moeten maagdelijk wit blijven, hun onschuld bewaren.
Juist over die onschuld wil ik het hier hebben. Hoe krijgen vrouwen dat gerijmd, hun onschuld bewaren én tegelijk hun seksuele lust botvieren? Hier komen Helena en Persephone om de hoek kijken. Wat hen beiden overkwam, is dat ze geschaakt werden door de man die hen begeerde.
Wat is schaken/geschaakt worden eigenlijk?
Een schaking is volgens Wikipedia “het zonder toestemming wegvoeren van een vrouw, met de bedoeling om met haar te gaan samenwonen of trouwen. Daarbij kan het gaan om een minderjarige vrouw die vrijwillig, maar tegen de zin van haar ouders of voogden wordt meegevoerd. Het kan ook gaan om een ontvoering van een bruid met list, geweld of bedreiging. Het wordt in boeken en films aan vrouwen romantisch voorgesteld om te worden geschaakt.”
Waarom is het romantisch om te worden geschaakt? Eerlijk, het heeft lang geduurd alvorens ik het begreep. Waarom zou een vrouw in godsnaam fantaseren over geschaakt worden? We kiezen anno 2020 in het vrije westen toch wel zelf met wie we willen vrijen zeker. Maar zoals dat altijd gaat met inzichten, opeens daagde het mij. Volgens mij heeft het alles te maken met het willen bewaren van haar onschuld. (Er zijn voor alle duidelijkheid ook veel vrouwen die lak hebben aan onschuld, en die niet bang zijn om seksueel hun handen vuil te maken, daarop kom ik verder nog terug).
Vrouwen lijken tegenstrijdig: aan de ene kant willen ze gerespecteerd worden, aan de andere kant willen ze een man die hen ‘pakt’ – als een holbewoner over zijn schouder gooit en zijn grot in sleept. Hierover bestaat veel verwarring, zowel bij mannen als bij de vrouwen zelf. Ik zag onlangs een foto van bovenstaand beeld van Bernini passeren op Instagram, en onder die foto was een geweldige discussie bezig tussen een vrouw (een kunsthistorica) die schreef: dit is wel een verkrachtingsscène! en anderen die daarop reageerden, sommigen heel erg defensief en agressief.
Schaking is geen verkrachting. Wat is het verschil? Volgens mij gaat verkrachting over de zwarte zone (seksuele handelingen moeten ondergaan zonder instemming), en schaking niet noodzakelijk. Schaking kan zeer wel in de grijze zone zitten, die overduidelijk wel over transgressie gaat (we zitten niet meer in de witte zone), zonder meteen in de zwarte zone (nee is nee!) te zitten.
Ik word altijd een beetje lastig als ik het woord “verkrachtingsfantasie” ergens lees. Ik zou dat woord willen verbannen, en vervangen door schakingsfantasie. Dat woord dekt volgens mij beter de lading. Ik doe een poging om uit te leggen waarom:
“De (verkrachtings)fantasie zou dan niet zozeer draaien om de dominantie, maar om het idee dat je zo aantrekkelijk bent dat je onweerstaanbaar bent. Vrouwelijk verlangen draait vaker om begeerd worden dan om zelf te begeren, terwijl de meeste mannen opgewonden worden van begeren en veroveren. Een verkrachtingsfantasie is een foute fantasie – je wilt het niet echt meemaken, en de kans dat je je ervoor schaamt, is behoorlijk groot. Verkrachting is fout, seksuele handelingen zonder instemming zijn fout: daar zijn we intussen, mede dankzij #MeToo, wel uit als samenleving. Vrouwen zijn objecten noch slavinnen. Autonomie en onafhankelijkheid zijn het hoogste goed; relaties draaien om gelijkwaardigheid. De morsigheid van seks, met al die irrationele verlangens en gedachten die zich niet laten controleren, houdt een risico in: de angst om jezelf te verliezen, of om een stuk van jezelf te zien dat je liever had weggedrukt. Hoe voor jezelf te verantwoorden dat je bewerkt wilt worden met een zweep? Dat je je laat gebruiken voor andermans genot, als een willoos object, en dat je daarvan geniet?” schreef Eva Berghmans onlangs in de Standaard.
De fantasie draait dus om het idee dat je zo aantrekkelijk bent dat je onweerstaanbaar bent. Het draait om begeerd worden. Het draait volgens mij niet om verkracht te willen worden (door een man die je in het geheel niet begeert) maar juist wel om geschaakt te willen worden door een man die je (stiekem) begeert, maar omdat je een braaf meisje bent – of een kuise, trouwe echtgenote – wil je je onschuld bewaren, je handen niet vuilmaken, zodat je altijd nog kan zeggen: het is mij overkomen. Ik was mijn handen in onschuld.
Daarom vind ik het juister om over schakingsfantasie te spreken, en niet langer over verkrachtingsfantasie. Het gaat niet over verkrachting, over seksuele handelingen zonder instemming. De instemming is er zeer zeker, de man in haar fantasie die haar pakt en zijn grot insleept, is wel degelijk de man naar wie ze verlangt en die ze begeert. Alleen, dit toegeven (in de eerste plaats aan zichzelf) zou betekenen dat ze niet meer het brave, onschuldige meisje kan zijn.
In haar artikel laat Berghmans ook Ariane Bazan aan het woord, die stelt dat het belangrijk is een duidelijk verschil te maken tussen het intieme en het sociale leven. Waar we over fantaseren om seksueel te kunnen genieten en tot een orgasme te komen, heeft niets te maken met hoe we zijn en waar we van houden in het sociale leven. Zoals ook Esther Perel het zo mooi verwoordt: seks is een plaats waar je samen heengaat. Een radicaal andere plaats dan de plaats waar het sociale leven zich afspeelt, dus. Binnen de erotische ontmoeting gelden andere spelregels dan in de gewone sociale omgang met elkaar, ook tussen partners.
“Bazan gelooft dat seks de basis van alles is, of, zoals ze al lachend zegt, dat ‘bij wijze van spreken niemand gaat zeuren over de dop van de tandpasta als de seks goed is’.” laat Berghmans nog optekenen. Heerlijk.
Ik kom nog even terug op waarom het volgens mij voor sommige vrouwen (en mannen!) zo belangrijk is om hun onschuld te bewaren. Waarom willen we braaf zijn, en onschuldig? Beter gezegd, in de ogen van wie willen we braaf zijn? Is dat in de ogen van de samenleving? Ik denk het niet. Hier komt mijn systemische bril mij goed van pas: waarom kan Persephone niet zelf kiezen om een minnaar te nemen? In wiens ogen moet zij het brave, onschuldige, bloempjes plukkende meisje blijven? In de ogen van haar moeder, Demeter. In die zin leert de mythe ons allemaal iets: om op te groeien, om volwassen te worden, moeten we allemaal door de transitie gaan van brave jongen/onschuldig meisje tot man of vrouw. We moeten allemaal onze verantwoordelijkheid nemen, en dat betekent: onze handen vuil maken. Kiezen we ervoor om onschuldig te blijven, dan kiezen we er dus eigenlijk voor om kind te blijven in de ogen van onze ouders, en niet om op te groeien, volwassen te worden, de gevolgen te dragen van onze keuzes, en vooral om seksueel onze handen te durven vuilmaken.